Ze keken elkaar aan. Ook al hadden ze een andere achtergrond en zagen ze er misschien van buitenaf anders uit, ze dachten hetzelfde:
- We willen onze leerlingen opleiden tot zelfstandige werkers en kritische denkers. Tot integere leiders met goed burgerschap.
- We willen onze leerlingen leren zichzelf, de ander en de wereld om hen heen te leren kennen én verantwoordelijkheid daarvoor te nemen.
- We willen een innerlijk kompas ontwikkelen waarmee leerlingen zelf de regie in handen nemen.
- We willen onderwijsinstellingen transformeren in leergemeenschappen waar denken en denkgewoonten worden onderwezen, geoefend, gewaardeerd en opgenomen worden in een doordachte cultuur.
The Essential Schools zijn in de jaren tachtig opgericht door Ted Seizer. De Ten Common Principles van de The Essential Schools dienen als vertrekpunt voor de dagelijkse onderwijspraktijk en zijn geïntegreerd in het handelen van leraren en leerlingen. Een van die common principles is leer je hersens gebruiken: Learn to use your mind well
De Habits of Mind (HoM) zijn op haar beurt vormgegeven door Arthur Costa en Bena Kallick. Het zijn zestien, nauwkeurig beschreven denkgewoonten, tot stand gekomen uit het probleemoplossend vermogen van succesvolle personen. Denk aan flexibiliteit, creativiteit, doorzettingsvermogen en gevoel voor humor. Het zijn geen schokkende of vernieuwende termen, iedereen heeft er wel eens van gehoord. Wat ze bijzonder maakt, is de onderliggende strategie om ze succesvol in te zetten.
Het vertrekpunt voor de zestien habits is (altijd) een probleemsituatie: Wat te doen als de oplossing niet meteen duidelijk is?
De Habits of Mind zijn uitermate geschikt om in het klaslokaal mee aan de slag te gaan. Je hoeft er geen aparte tijd voor in te ruimen, want ze zijn overal te herkennen, verkennen en toe te passen. Je kunt ze zien als zestien probleemoplossende tools, waarvan de taal doordacht is en de inhoud samen met de leerlingen gebouwd wordt. Een innerlijk kompas waarmee leerlingen zelf de regie in handen nemen.
Zoals Art Costa, grondlegger van de Habits of Mind, het graag ziet: Stop doing it for them!
Over zee
De Habits of Mind die zijn overgewaaid uit The Essential Schools in Amerika naar Nederland, zijn anders vormgegeven dan het oorspronkelijke idee van Costa en Kallick. Het behelst de volgende vijf habits (essential questions) ontwikkeld door Deborah Meier:
- Evidence: How do we know what’s true and false? What evidence counts? How sure can we be? What makes it credible to us? This includes using the scientific method, and more.
- Viewpoint: How else might this look like if we stepped into other shoes? If we were looking at it from a different direction? If we had a different history or expectation? This requires the exercise of informed “empathy” and imagination. It requires flexibility of mind.
- Connections/Cause and Effect: Is there a pattern? Have we seen something like this before? What are the possible consequences?
- Conjecture: Could it have been otherwise? Supposing that? What if…? This habit requires use of the imagination as well as knowledge of alternative possibilities. It includes the habits described above.
- Relevance: Does it matter? Who cares?
Van misverstanden naar raakvlakken
De onvermijdelijke ontmoeting met Rikie van Blijswijk (expert op het gebied van The Essential Schools) zorgde al snel voor misverstanden. Immers het verschil met de Habits werd vrijwel meteen geconstateerd, maar dat vormde geen belemmering voor een vervolgstap: een workshop op het symposium Stem van de Leerling, op 20 november in Rotterdam.
In de verdere zoektocht naar de 16 habits van Costa en Kallick en de 5 habits van Meier rees de vraag: ‘Hoe verhouden deze verschillende habits zich tot elkaar?’
Kallick zegt hier het volgende over:
‘We have worked with Deborah Meier and we see a good fit. The ones that I put below are not in cement, just one way that a school put the two together. The power of using them together is that the Habits are verbs, that means they are skills that can be learned in order to be able to answer the essential questions that are raised below.’
- Evidence: Verzamel gegevens met al je zintuigen, Flexibel denken, Streven naar nauwkeurigheid en precisie
- Viewpoint: Flexibel denken, Luister met begrip en empathie, Ontdekken van problemen en vragen stellen
- Connections/Cause and effect: Denken en communiceren met helderheid en precisie, Samen denken, Toepassen van oude kennis in nieuwe situaties
- Conjecture: Creëren, verbeelden en innoveren, Flexibel denken
- Relevance: Samen denken, Denken over denken
Kallick maakt dus een verbinding tussen beide interpretaties. Ze legt uit dat het gewoon een manier is waarop een school invulling heeft gegeven aan de habits. Is dat erg? Nee. Men kan en mag dat op zijn eigen manier doen, dat maakt de habits ook juist zo toegankelijk voor iedereen.
Symposium ‘Stem van de Leerling’
Het is 20 november, de dag van het symposium Stem van de Leerling. En zo ontmoetten ze elkaar weer, The Essential Schools en The Habits of Mind. De basisgedachte van de workshop was ‘Hoe kunnen we leerlingen mede vormgever maken?’. De deelnemers van de workshop maken middels een Prezi kennis met het gedachtengoed van beide. Duidelijk wordt hoe ze van elkaar verschillen maar ook waar de twee elkaar ontmoeten. Vervolgens gaan de deelnemers zelf aan de slag met het vormgeven van een habit in een Y-chart. Dit is een model dat we hebben onderverdeeld in de volgende drie vlakken:
Hoe ziet het eruit? Hoe klinkt het? Hoe voelt het?
Tijdens deze dag komt duidelijk naar voren dat er samen nagedacht is over de vraag wat ons bindt. Ook al zijn er duidelijke verschillen en zouden we makkelijk het ene gedachtengoed boven het andere kunnen plaatsen, kiezen we er bewust voor dit niet te doen. Met een onderzoekende houding sta je open voor elkaars visie en kijken we naar gelijkenissen.
Leuk is dat er tijdens dit proces heel wat habits worden ingezet. Mijn conclusie? Ook al worden er een verschillend concept gebruikt of een afwijkende indeling gemaakt, het doel is wat ons bindt: de leerlingen een stem geven, zodat zij zelfstandig de uitdagingen van het leven aan kunnen gaan.
