Prettige feestdagen!

Stel je pedagogiek centraal

In het tijdschrift JSW (nummer 4, jaargang 99, december 2014, pagina 32-35) schrijft Rikie van Blijswijk over de uitgangspunten van The Essential Schools. Het artikel eindigt met een bijdrage van mij over The Habits of Mind. Het is een mooi artikel geworden dat inhoudelijk veel overeenkomt met de workshop die Rikie, Tom en ik gegeven hebben op het Symposium 'Stem van de Leerling' op donderdag 20 november. Lezen dus!

Een verschillende aanvliegroute, met hetzelfde doel: leerlingen een stem geven

De ontmoeting tussen Rikie van Blijswijk (expert op het gebied van Essential Schools) en Rinke Huisman (Habits of Mind Nederland) was onvermijdelijk, maar vroeg ook om afstemming. Na een eerste inspirerende middag was er voldoende raakvlak om met elkaar een volgende stap te zetten: een workshop geven op het symposium Stem van de Leerling in Rotterdam. Rinke vertelt in dit blog over het ontstaan en de gevolgen, over de verschillen en de overeenkomsten. Haar conclusie: ‘We dienen eenzelfde doel.’

Ze keken elkaar aan. Ook al hadden ze een andere achtergrond en zagen ze er misschien van buitenaf anders uit, ze dachten hetzelfde:

• We willen onze leerlingen opleiden tot zelfstandige werkers en kritische denkers. Tot integere leiders met goed burgerschap.
• We willen onze leerlingen leren zichzelf, de ander en de wereld om hen heen te leren kennen én verantwoordelijkheid daarvoor te nemen.
• We willen een innerlijk kompas ontwikkelen waarmee leerlingen zelf de regie in handen nemen.
• We willen onderwijsinstellingen transformeren in leergemeenschappen waar denken en denkgewoonten worden onderwezen, geoefend, gewaardeerd en opgenomen worden in een doordachte cultuur.

The Essential Schools zijn in de jaren tachtig opgericht door Ted Seizer. De Ten Common Principles van de The Essential Schools dienen als vertrekpunt voor de dagelijkse onderwijspraktijk en zijn geïntegreerd in het handelen van leraren en leerlingen. Een van die common principles is leer je hersens gebruiken:  Learn to use your mind well

De Habits of Mind (HoM) zijn op haar beurt vormgegeven door Arthur Costa en Bena Kallick. Het zijn zestien, nauwkeurig beschreven denkgewoonten, tot stand gekomen uit het probleemoplossend vermogen van succesvolle personen. Denk aan flexibiliteit, creativiteit, doorzettingsvermogen en gevoel voor humor. Het zijn geen schokkende of vernieuwende termen, iedereen heeft er wel eens van gehoord. Wat ze bijzonder maakt, is de onderliggende strategie om ze succesvol in te zetten.

Het vertrekpunt voor de  zestien habits is (altijd) een probleemsituatie: Wat te doen als de oplossing niet meteen duidelijk is?

De Habits of Mind zijn uitermate geschikt om in het klaslokaal mee aan de slag te gaan. Je hoeft er geen aparte tijd voor in te ruimen, want ze zijn overal te herkennen, verkennen en toe te passen. Je kunt ze zien als zestien probleemoplossende tools, waarvan de taal doordacht is en de inhoud samen met de leerlingen gebouwd wordt. Een innerlijk kompas waarmee leerlingen zelf de regie in handen nemen.

Zoals Art Costa, grondlegger van de Habits of Mind, het graag ziet: Stop doing it for them!

Over zee

De Habits of Mind die zijn overgewaaid uit The Essential Schools in Amerika naar Nederland, zijn anders vormgegeven dan het oorspronkelijke idee van Costa en Kallick. Het behelst de volgende vijf habits (essential questions) ontwikkeld door Deborah Meier:

1. Evidence: How do we know what’s true and false? What evidence counts? How sure can we be? What makes it credible to us? This includes using the scientific method, and more.
2. Viewpoint: How else might this look like if we stepped into other shoes? If we were looking at it from a different direction? If we had a different history or expectation? This requires the exercise of informed “empathy” and imagination. It requires flexibility of mind.
3. Connections/Cause and Effect: Is there a pattern? Have we seen something like this before? What are the possible consequences?
4. Conjecture: Could it have been otherwise? Supposing that? What if…? This habit requires use of the imagination as well as knowledge of alternative possibilities. It includes the habits described above.
5. Relevance: Does it matter? Who cares?

Van misverstanden naar raakvlakken

De onvermijdelijke ontmoeting met Rikie van Blijswijk (expert op het gebied van The Essential Schools) zorgde al snel voor misverstanden. Immers het verschil met de Habits werd vrijwel meteen geconstateerd, maar dat vormde geen belemmering voor een vervolgstap: een workshop op het symposium Stem van de Leerling, op 20 november in Rotterdam.

In de verdere zoektocht naar de 16 habits van Costa en Kallick en de 5 habits van Meier rees de vraag: ‘Hoe verhouden deze verschillende habits zich tot elkaar?’

Kallick zegt hier het volgende over:

‘We have worked with Deborah Meier and we see a good fit. The ones that I put below are not in cement, just one way that a school put the two together. The power of using them together is that the Habits are verbs, that means they are skills that can be learned in order to be able to answer the essential questions that are raised below.’

1. Evidence: Verzamel gegevens met al je zintuigen, Flexibel denken, Streven naar nauwkeurigheid en precisie
2. Viewpoint: Flexibel denken, Luister met begrip en empathie, Ontdekken van problemen en vragen stellen
3. Connections/Cause and effect: Denken en communiceren met helderheid en precisie, Samen denken, Toepassen van oude kennis in nieuwe situaties
4. Conjecture: Creëren, verbeelden en innoveren, Flexibel denken
5. Relevance: Samen denken, Denken over denken

Kallick maakt dus een verbinding tussen beide interpretaties. Ze legt uit dat het gewoon een manier is waarop een school invulling heeft gegeven aan de habits. Is dat erg? Nee. Men kan en mag dat op zijn eigen manier doen, dat maakt de habits ook juist zo toegankelijk voor iedereen.

Symposium ‘Stem van de Leerling’

Het is 20 november, de dag van het symposium Stem van de Leerling. En zo ontmoetten ze elkaar weer, The Essential Schools en The Habits of Mind. De basisgedachte van de workshop was ‘Hoe kunnen we leerlingen mede vormgever maken?’. De deelnemers van de workshop maken middels  een Prezi kennis met het gedachtengoed van beide. Duidelijk wordt hoe ze van elkaar verschillen maar ook waar de twee elkaar ontmoeten. Vervolgens gaan de deelnemers zelf aan de slag met het vormgeven van een habit in een Y-chart. Dit is een model dat we hebben onderverdeeld in de volgende drie vlakken:

Hoe ziet het eruit? Hoe klinkt het? Hoe voelt het?

Tijdens deze dag komt duidelijk naar voren dat er samen nagedacht is over de vraag wat ons bindt. Ook al zijn er duidelijke verschillen en zouden we makkelijk het ene gedachtengoed boven het andere kunnen plaatsen, kiezen we er bewust voor dit niet te doen. Met een onderzoekende houding sta je open voor elkaars visie en kijken we naar gelijkenissen.

Leuk is dat er tijdens dit proces heel wat habits worden ingezet. Mijn conclusie? Ook al worden er een verschillend concept gebruikt of een afwijkende indeling gemaakt, het doel is wat ons bindt: de leerlingen een stem geven, zodat zij zelfstandig de uitdagingen van het leven aan kunnen gaan.

Lancering website Habits of Mind Nederland

Met de aftrap van de 1e workshopronde op het symposium 'Stem van de leerling' is tevens de (nieuwe) site van Habits of Mind Nederland gelanceerd: www.habitsofmind.nl

De 16 habits

Project BOKS

Al ruim een jaar werk ik, samen met twee andere partijen, hard aan de ontwikkeling van een nieuwe sociaal-emotionele methode. Project BOKS (zo hebben we het genoemd) begint inmiddels steeds meer vorm te krijgen. Wij besteden op een unieke manier aandacht aan moeilijke onderwerpen als: echtscheiding, pesten, verslaving en verliefdheid. Deze thema's komen vaker voor dan je denkt, maar blijven onbesproken. Hier willen wij verandering in brengen!

Project BOKS biedt: Beleving, Ontwikkeling, Kunst en Stabiliteit.

Meer weten?
Volg ons op Facebook: https://www.facebook.com/projectboks & Twitter: @ProjectBOKS

Talentontwikkeling voor iedereen! (deel 3)

Talenten stimuleren – de leerkracht

"Niets is zo onrechtvaardig als iedereen gelijk behandelen omdat je dan geen recht doet aan deze verschillende talenten en mogelijkheden." – van Egmond

In Nederland is het onderwijs erop gericht dat elk kind een bepaald niveau haalt voor een bepaald vak. Er is daarbij veel aandacht voor de ‘zwakke’ leerlingen. Wij zijn wereldkampioen in het wegwerken van achterstanden. Maar onze hoogvliegers doen het minder goed ten opzichte van andere Europese landen omdat zijn aan hun lot over gelaten worden. Staatssecretaris Sander Dekker vindt dat deze uitblinkers nu niet het onderwijs krijgen waar zij recht op hebben en daarmee laten we talent onbenut. 

Wanneer je als leerkracht juist focust op de talenten van kinderen kan je deze veel beter stimuleren en vanuit deze talenten de zwakkere plekken verbeteren. Drie belangrijke uitgangspunten uit De Noordwijkse Methode die het belang van talent en leren onderstrepen wil ik hierbij aanhalen:

1. Als je het talent van een kind stimuleert, heeft dit een positief effect op de algemene hersenontwikkeling van het kind. Met andere woorden: het wegennet van hersenverbindingen wordt sterker, waardoor ook andere informatie makkelijker naar bestemming kan reizen. De intelligentie gaat omhoog. Hierdoor leert een kind ook andere kennis, zoals bijvoorbeeld taal en rekenen makkelijker.
2. Vanuit een talent, kan een kind andere kennis en vaardigheden oefenen. Het talent biedt dan een concrete context om vaardigheden en kennis te leren. Hierdoor vindt integratie plaats tussen verschillende kennis- en vaardighedengebieden waardoor het neurale netwerk in de hersenen sterker en uitgebreider wordt. 
3. Werken vanuit je talent leidt tot meer succeservaringen. Dit heeft een positief effect op het zelfvertrouwen van het kind en het plezier in leren, waardoor het lerend vermogen van een kind omhoog gaat.

Diversiteit is het sleutelwoord. Als leerkracht doe je er goed aan om een diversiteit aan werkvormen, thema’s en leerstijlen aan te bieden. Laat de leerlingen ontdekken wat zij prettig vinden en hoe zij willen leren. Daarnaast, en het is misschien een cliché, ben jij als leerkracht een rolmodel voor de groep. Wanneer leerlingen hun talenten leren ontdekken, zou jij als leerkracht ook bezig moeten zijn met jouw talenten. Spreek dit ook uit en wees daarbij niet bang om je kwetsbaar op te stellen. Leerlingen hebben veel meer aan een kwetsbare leerkracht die durft te laten zien dat hij ook fouten maakt, dan aan een leerkracht die doet alsof hij perfect is (dat is immers ook geen weerspiegeling van het echte leven). 

“Leerlingen hebben veel meer aan een kwetsbare leerkracht die durft te laten zien dat hij ook fouten maakt.”

De rol van de leerkracht is heel krachtig als het gaat om het leerproces van een kind. Met een simpele opmerking kan je het maken of breken. Een klein voorbeeld: Het geven van evaluerende antwoorden of complimenten als: “goed geantwoord”  en “mooie tekening” nodigen niet uit tot beweging en zijn maar kort bevredigend. Het stopt het (leer)proces en kan zelfs demotiverend werken. Probeer daarom altijd iets te zeggen over het proces wat eraan vooraf is gegaan: “mooi hoe je die kleuren hebt gebruikt” of “knap dat je verschillende strategieën hebt gebruikt om tot een antwoord te komen”.  Zo heeft het ook effect in volgende situaties en stimuleer je het kind om zich verder te ontwikkelen. 

Refentielijst

Buckingham, M., Clifton, O. (2006) Ontdek je sterke punten. Spectrum.

Christiaensen, R., Dochy, F., Kinschots, C., Kyndt, E,. Marcelis, V., Philips, k., Van Cauwenberghe, H., Van den Bogaert, T.,

        Vervaeke, A., (2009) Talent en Talentontwikkeling: een literatuurstudie. University of Leuven, Centre for Research on 

         Lifelong Learning and Participation Centre for Research on (corporate) Teaching and Training. 

Costa, A., & Kallick, B., (2008) Learning and leading with the Habits of Mind. 

Dekker, S., (2013) Onderwijs moet grote talenten meer uitdagen. Opinie in de Volkskrant.

Van Egmond, F., (2011) De Noordwijkse Methode: Basisboek. Stichting De Noordwijkse Methode, Noordwijk.

Van Es, G., (2014) De Derde helft: Ontwikkeling van mensen en ideeën – dat boeit mij. Een interview met Anton Philips in 

        het NRC.

Glenn., (2007) 

Huisman, R., (2013) Habits of Mind als taal. OOg – Onderwijs en Ontwikkeling 

De Jong, Y., (2009) Ik wil de wereld verbeteren. Een interview met Anton Philips in Het Financieel Dagblad.

Mewe, F., (2013) Waarom de wereld gebaat is bij talent & Het raadsel van het ontstaan van talenten. Co-creater bij Century 

        of Talent.

Help jij mee de wereld wakker schudden?

Eerder al schreef ik over de vraag 'Wat is goed onderwijs'? Onlangs heb ik meegewerkt aan een nieuw project over een andere vraag, geïnitieerd door 3 organisaties die een bijdrage willen leveren aan het in beweging brengen van het onderwijssysteem: Operation Education, Danaë en Tasty Green Life Experience. Zij stelden zichzelf de vraag: Wat is het doel van onderwijs? 100 Nederlanders (waaronder ikzelf), geven antwoord op deze vraag in een boek en documentaire.

Het boek is tot stand gekomen middels een vragenformulier die iedereen kon invullen. Dit zag er ongeveer zo uit: 

Categorie 1 bestond uit de volgende (persoonlijke) vragen

1. Wat is belangrijkste wat jij hebt ontdekt?

2. Wat is mooiste wat je hebt ontdekt?

(of: leerzaamste, leukste, eerste, gekste, grappigste, vervelendste…etc.)

3. Bij welke leraar heb het meeste ontdekt?

4. Wat heb je vandaag ontdekt?

 Categorie 2 bestond uit de volgende (onderwijsgerichte) vragen

1. Wat heb je over jezelf ontdekt op school?

2. Welke talenten heb je ontdekt door school?

3. Wat moet het onderwijs ontdekken bij leerlingen?

4. Welke ontdekking is nodig in het onderwijs?

 Categorie 3 bestond uit de volgende (toekomstgerichte) vragen

1. Welke ontdekking heeft de wereld nodig?

2. Welke ontdekking heeft de wereld echt mooier gemaakt?

3. Wat ga je zeker nog ontdekken?

4. Wie wil je ontdekken?

5. Wat vind jij een inspirerende ontdekking?

 De hoofdvraag luidde: Wat is het doel van onderwijs?

 Wat ga jij vanaf morgen doen om hier een bijdrage aan te leveren?

Vervolgens is er natuurlijk door de redactie een selectie gemaakt van de gegeven antwoorden. Toen ik het boek las zag ik veel medestanders voor talentontwikkeling, dit stemde mij zeer tevreden! Al met al is het een mooie verzameling uitspraken van bevlogen mensen met een hart voor onderwijs.
De boekpresentatie op 29 augustus was de kick-off van een groter project, bedoeld om op grote schaal mensen te inspireren om zelf een antwoord te formuleren. Je kunt hiervoor terecht op de site: http://www.watishetdoelvanonderwijs.nl. Hier is tevens ook het E-book gratis te downloaden.

Laat ook je stem horen en help mee de wereld wakker schudden!

De basis van een democratische samenleving én van het onderwijs: essentiële vragen

Wat is rechtvaardigheid? Is kunst een kwestie van smaak of principes? Twee voorbeelden van essentiële vragen. Eén betekenis van essentieel impliceert belangrijke vragen die terugkeren gedurende iemands leven. Maar het kan ook verwijzen naar vragen van historisch belang. Rinke Huisman licht toe waarom ze essentieel zijn en welke functie ze hebben in het nieuwsgierige brein van kinderen en jongeren. 'Essentiële vragen zetten aan tot diep leren en begrip, het maken van nieuwe connecties, een hoger niveau van denken en een hogere betrokkenheid bij het leerproces.'

Kleuters zijn van nature heel nieuwsgierig. Ze stellen gemiddeld honderd vragen op een dag. Ze leren ongelooflijk veel over de wereld, simpelweg door het stellen van vragen en goed te luisteren naar anderen. Vanaf groep 3 neemt deze leergierigheid, en daarmee het aantal vragen dat een kind stelt op een dag, aanzienlijk af. Eenmaal op de middelbare school nadert de 0-lijn en worden er nagenoeg geen vragen meer gesteld. Waarom? Omdat leerlingen zullen doen waarvoor ze beloond worden op school: met de juiste antwoorden komen. Niet voor het stellen van goede vragen. Daarom dus.

Het klassieke model van onderwijs is leerkracht gestuurd: de leerkracht stelt de vragen, de leerling antwoordt. De leerkracht legt uit, de leerling maakt aantekeningen. De leerkracht creëert mogelijkheden, de leerling vult dit aan/in. Het is onderwijzen versus leren. Is het antwoord belangrijk of de vraag? Het is de leerkracht versus de leerling. Onderwijzers Dan Rothstein en Luz Santana willen het standaard model op zijn kop zetten. Zij hebben de “Right Question Institute” opgericht, gebaseerd op het idee dat het veel effectiever is om studenten te leren hun eigen vragen te formuleren en te stellen. Daarbij benadrukken zij dat dit van levensbelang is, niet alleen voor de klas, maar ook voor het leven. Voorts voeren zij aan dat de mogelijkheid om vragen te stellen van cruciaal belang is voor een gezonde democratie.

'It’s possible to imagine a dictatorship without questions, but not a democracy' - Dan Rothstein

Tweede natuur?

In tegenstelling tot kinderen hebben volwassenen de neiging om te haasten. Als we ouder worden hebben we er meer vertrouwen in dat we de wereld om ons heen begrijpen en verliezen we het vermogen om te kijken voorbij onze eigen overtuigingen. Terwijl kinderen van nature verwondering hebben voor de wereld lijkt het een verloren kunst en kunde als mensen ouder worden. In de tijd verliezen we onze nieuwsgierigheid en behoren de essentiële vragen tot ‘de bedreigde soorten’.

De meest voorkomende vraag die leerkrachten stellen is feitelijk een vraag die hét juiste antwoord zoekt. Wanneer was de tweede wereldoorlog? Wie was de president van Amerika op het moment van..? Dergelijke vragen zijn niet "essentieel". Integendeel, ze zijn wat we ‘onderwijzerige’ vragen zouden kunnen noemen - een kwestie van essentieel belang voor een leerkracht die wil dat leerlingen een belangrijk antwoord weten.

Wat is essentieel?

De hoofdvraag die bij mij rijst is: ‘Wat is een essentiële vraag?’

Grant Wiggins beschrijft in zijn werk over Understanding By Design, een essentiële vraag: 'An essential question is – well, essential: important, vital, at the heart of the matter – the essence of the issue.'

Als hij verder ingaat op het woord ‘essentieel’ dan zijn er verschillende connotaties te maken.

Eén betekenis van "essentieel" impliceert belangrijke vragen die terugkeren gedurende iemands leven. Deze vragen zijn breed van opzet en tijdloos door de natuur. ‘Wat is rechtvaardigheid?’ ‘Is kunst een kwestie van smaak of principes?’ Ze zijn voortdurend discutabel en al snel leren we dat antwoorden op deze vragen slechts voorlopig zijn. Met andere woorden, we zijn onderworpen aan onze geest die voortdurend in verandering is als we door het leven gaan. Wiggins is van mening dat een goede opleiding gebaseerd is op dergelijke levenslange vragen, zelfs als we soms deze vragen uit het oog verliezen wanneer we ons focussen op de inhoud.

Een tweede connotatie verwijst naar de belangrijkste vragen binnen een discipline, legt Wiggins uit. Essentiële vragen zijn in dit geval vragen die wijzen op de grote ideeën van een onderwerp en de grenzen van technische kennis. Deze vragen zijn van historisch belang en zeer ‘alive in the field’. Onder geleerden wordt er op grote schaal en heftig gedebatteerd over essentiële materie. Dit dwingt zowel beginnelingen als gevorderden na te denken over potentiële vooroordelen in elk historisch verhaal.

Er is een derde belangrijke betekenis voor de term “essentieel” die verwijst naar wat nodig is voor het leren van kerninhoud. In die zin kan een vraag essentieel worden beschouwd als het leerlingen helpt zin te geven aan belangrijke maar ingewikkelde ideeën, kennis en know-how – bevindingen die kunnen worden begrepen door deskundigen, maar nog niet begrepen of gezien als waardevol door de leerling. Door actief verkennen van dergelijke vragen, wordt de leerling geholpen om te komen tot belangrijke inzichten en een grotere coherentie in hun inhoudelijke kennis en kunde.

Tot slot komt Wiggins met een zestal voorwaarden. Een vraag is essentieel als deze:

1. Zorgt voor oprecht en relevant onderzoek naar de grote ideeën en inhoudelijke kern;
2. Uitlokt tot diepe gedachtes, levendige discussies, aanhoudende onderzoeken en nieuwe inzichten evenals meer vragen;
3. Vraagt ​​van leerlingen om alternatieven te overwegen en bewijsmateriaal te wegen om hun ideeën te ondersteunen en hun antwoorden te rechtvaardigen;
4. Stimuleert tot voortdurend heroverwegen van (grote) ideeën, aannames en voorafgaande lessen;
5. Verbanden legt met eerdere leer- en persoonlijke ervaringen;
6. Op een natuurlijke manier terugkomt en kansen creëert voor overdracht naar andere situaties en onderwerpen.

What's worth preserving?

Op de F.W. Parker Charter Essential School in Boston sturen essentiële vragen het curriculum van de school. Ieder jaar wordt er door studenten en leraren een essential question gekozen, waar het thema rondom wordt gebouwd. Zo hadden ze in 2010-2011 de vraag ‘What’s worth Preserving?’ In 2012-2013 stond de vraag ‘What’s  worth fighting for?’ centraal met lessen over het China van de 20e eeuw, de ontwikkeling van de schilderkunst in de Renaissance en het lezen van Shakespeare’s Hamlet.

In alle Essential Schools ontwikkelen leerlingen van jongs af aan de Habits of Mind. Met betrekking tot het stellen van essentiële vragen komen vooral de habits ‘Questioning and problem posing’ en 'Remaining open to continuous learning’ sterk naar voren.

Het doel van onderwijs: life-long learning

In het artikel ‘Learning tot ask the right question’ formuleert Steve Denning heel fraai wat het uiteindelijke doel van onderwijs is: 'If as I suggest the true goal of education is inspiring students with a lifelong capacity and passion for learning, it is at least as important that students be able to ask the right question as it is to know the right answer.'

Ik deel zijn mening dat goed onderwijs geaard is in levenslange vragen en een passie voor leren. Je leert niet voor het antwoord maar je leert hoe je moet leren. Het wordt vaak de Socratische methode genoemd, naar de Griekse filosoof. Socrates heeft tweeduizend jaar geleden al laten zien wat de belangrijkste stap voor het oplossen van een probleem is: het stellen van de juiste vragen. 

Jamie McKenzie stelt: 'The most important questions of all are those asked by students as they try to make sense out of data and information. These are the questions which enable students to make up their own minds. Powerful questions – smart questions, if you will – are the foundation for information power, engaged learning and information literacy.'

In de Prezi ‘Question Formulation Technique module’ (QFT) laat McKenzie middels een 6-stappenplan zien hoe je in het klaslokaal leerlingen kunt begeleiden met het stellen van essentiële vragen. 

Diep leren en begrip

Essentiële vragen zetten aan tot diep leren en begrip, het maken van nieuwe connecties, een hoger niveau van denken en een hogere betrokkenheid bij het leerproces. Leerlingen die essentiële vragen stellen ervaren meer motivatie en inspiratie met betrekking tot het leren. Ze bereiken meer en zijn beter voorbereid op een toekomstige studie of baan. Uitspraken van leerlingen zijn:

-       Ik voel mij slimmer omdat ik vragen heb gesteld!

-       Het was leuk om met elkaar vragen te stellen

-       Ik wilde echt het antwoord weten op mijn vragen!

-       Zelf vragen stellen kan net zo belangrijk zijn als dat de leerkracht vragen stelt

-       De beste manier om iets uit te zoeken is door vragen te stellen

-       Vragen stellen is een manier om mijzelf uit te dagen

-       Als je een vraag stelt, voelt het als jouw taak om het antwoord te krijgen en wil je het 

        achterhalen

'Wielded with purpose and care, a question can become a sophisticated and potent tool to expand minds, inspire new ideas, and give us surprising power at moments when we might not believe we have any' - Leon Neyfakh

Ik geloof dat de meeste leerkrachten het erover eens zullen zijn dat het leren van goede vragen stellen een vaardigheid is waarover leerlingen moeten beschikken. Het is aan ons om dit mogelijk te maken.



Referenties 

Costa, A., & Kallick, B., (2008) Learning and leading with the Habits of Mind.

Denning, S., (2011) Learning to ask the right question

McKenzie, J., Question Formulation Techniqe module

Rothstein, D., Luz Santana, L., (2011) Make just one change.

Van Blijswijk, R.,  (2014) The Essential Schools in de VS. Scholen die je leren wie je bent!

Wiggins, C., (2007) What is an essential question? 




Deze blog is op vrijdag 15 augustus 2014 geplaatst op hetkind.org

Praktijk op De Noordwijkse School: ‘Hoe verklein je de afstand tot kunst met cultuureducatie?’

Tynke Hymstra richtte zich recent tot alle onderwijsbetrokkenen om te horen hoe het ervoor staat met het cultuuronderwijs op zijn of haar school, met name in relatie tot de pedagogische visie. Rinke Huisman klom in de pen en schreef over kunstpraktijk op De Noordwijkse School. Haar blog: ‘De betrokkenheid was de voorbije tien weken lang enorm, de passie straalde ervan af.  Zo moet onderwijs zijn!

Wat is de functie van kunst in de samenleving en het onderwijs? Tynke Hymstra schreef er een blog over.

Kunst helpt leerlingen om zich te uiten, maar ook om hen betekenis aan de wereld te laten geven. Twee redenen om bij voortduring te streven naar het creëren van kunsteducatie op hoog niveau.

De tijd lijkt volgens Hymstra rijp voor een gesprek met beleidsmakers, wetenschappers en het onderwijs over de functie van kunst in de samenleving en over cultuuronderwijs in een schoolcurriculum dat vraagt om concrete resultaten en heldere regels. Een eerste, belangrijke stap in dit gesprek is de aansluiting van cultuuronderwijs op de pedagogische visie van de school.

Om te vervolgen met een concrete  oproep:

Graag horen we hoe cultuureducatie bij jou op school is geregeld? Of het aansluit bij de pedagogische visie van de school? En welke inspanningen worden verricht om dit te bewerkstelligen?

Ongeveer tien weken geleden ging het thema Kunst van start op De Noordwijkse School in Noordwijk. Van dichtbij zag ik hoe leerkrachten, directie, bestuur en ouders zich vol overgave inzetten voor de leerlingen van hun school. Na het succes van 2010 - waarbij het kunstproject op de Noordwijkse School bekroond werd met de Onderwijsprijs van Zuid-Holland - was de school gebrand op een nog succesvollere invulling van het thema, vol warmte, verbondenheid en creativiteit.

Het thema Kunst werd ingeluid met de opening van Het Reizende Museum door de burgemeester van Noordwijk. Dit bijzondere kindermuseum werd opgebouwd in de school zelf en liet een mooie kunstzinnige reis door de tijd zien, beginnend bij de prehistorie en eindigend in de moderne tijd. Er hingen bekende werken van Vincent van Gogh, Edvard Munch en Johannes Vermeer (om er maar eens een paar te noemen) die bijna niet van het origineel te onderscheiden zijn.

Het museum diende niet alleen ter illustratie en inspiratie van het thema, maar vervulde ook een belangrijke rol tijdens de ateliers (lessen per vakgebied tijdens het middagprogramma) die de leerkrachten zorgvuldig hadden voorbereid. De interactie met het museum werd door de leerlingen op verschillende manieren benut, variërend van het doen van research tot het zelf maken van kunstwerken.

De afstand tot kunst is de laatste jaren letterlijk alleen maar groter geworden, maar in het Reizende Museum mochten de leerlingen heel dichtbij komen. Bijzonder vond ik dat na schooltijd het museum ook geopend was voor andere belangstellenden, wat zorgde voor verbondenheid met de omgeving.

Na de opening van het Reizende Museum is de school tien weken bezig geweest met het thema kunst. Tijdens de ateliers kwamen de leerlingen meer te weten over kunstgeschiedenis, kunststromingen, de zeven wereldwonderen, kunst in de natuur en dichtkunst en zijn ze ook zelf aan de slag gegaan als kunstenaar. Diverse gastsprekers en excursies hebben het thema verrijkt en meer diepgang gegeven. Er zijn bezoeken geweest aan het Rijksmuseum in Amsterdam, het museum Beelden aan Zee te Scheveningen en het Gemeente Museum van Den Haag.

Met name gastspreker Diederick van Eck liet een onvergetelijke indruk achter bij de leerlingen én leerkrachten van De Noordwijkse School. Van Eck is een gepassioneerde producer, muzikant, zanger en kunstliefhebber. Zo bracht hij een aantal jaar geleden een album uit met de titel ‘Van Gogh by Van Eck’.

Tijdens de gastles vertelde Diederick over het roerige leven van Vincent aan de hand van beelden en muziek. Vervolgens werd het beroemde schilderij ‘De oogst’ onthuld, een nauwkeurige replica van het oorspronkelijke schilderij waarbij de kleur en structuur zo precies mogelijk zijn nagemaakt.

Het meest bijzondere was dat de leerlingen de kans kregen om het schilderij aan te raken en zo konden voelen hoe Vincent van Gogh schilderde. ‘Het voelt bijna als echt stro,’ werd er gezegd. Het was een ervaring om nooit meer te vergeten.

Scholen hebben de mogelijkheid om kunsteducatie op projectbasis aan te bieden. Doorgaans is dit redelijk eenvoudig te implementeren. Het is ook mogelijk om kunst een vaste waarde te laten zijn binnen het curriculum. Pascalle van den Hoonaard is zo’n vaste waarde op De Noordwijkse School. Als kunst- en dramadocente geeft zij iedere week les aan alle leerlingen van de school. Volgens een vast programma maken de kinderen kennis met diverse creatieve disciplines en werken ze aan hun creatieve vaardigheden. ‘Kinderen begeleiden in hun creatieve proces en daarbij de ruimte laten voor eigen ideeën, is elke dag weer een feest,’ aldus Pascalle zelf.

Na het afsluiten van het thema vertelde de ateliercoördinator van de Noordwijkse school mij trots dat zij blij verrast was met het eindresultaat. ‘Leerkrachten en leerlingen hebben het afgelopen thema dingen gemaakt waarvan ze zelf niet wisten dat ze het konden.’ Ook ouders gaven aan dat hun kinderen met enthousiaste verhalen thuiskwamen na een atelier, museumbezoek of gastles. De ambitie van Diederick van Eck is om meer met het schilderij ‘De Oogst’ te gaan doen in het onderwijs en dat kan ik alleen maar toejuichen.

Ik hoop dat er meer scholen zijn die het voorbeeld van De Noordwijkse School volgen om de afstand tot kunst te verkleinen. Het Reizende Museum naar je school halen, is een van de mogelijkheden. Verder nodig ik iedereen uit om te onderzoeken wat er in de buurt te beleven valt. Er zijn genoeg mensen te vinden met een passie voor kunst die dit met liefde willen overbrengen op een nieuwe generatie kunstenaars in de dop.



Dit artikel is op 23 juli 2014 geplaatst op hetkind.org

Talentontwikkeling voor iedereen! (deel 2)

Een visie op talent

"Je moet woekeren met je talenten" – (Mattheüs 25)

De school is een belangrijke leeromgeving voor kinderen, dat zal iedereen beamen. Kinderen leren er lezen, schrijven en rekenen, maar vooral leren ze er over zichzelf. ‘Waar ben ik goed in? Wat vind ik leuk om te doen? Wat vind ik grappig? Wat vind ik moeilijk? Wat wil ik bereiken?’ Allemaal vraagstukken die gedurende de schoolloopbaan de revue passeren. Hoe en of de school deze vraagstukken stimuleert is van cruciaal belang.

Als school is het heel belangrijk om een bepaalde visie op talentontwikkeling te hebben en dat dit wordt uitgedragen door het hele team. Dat moet je in alles terug zien. Documentaties als rapporten, nieuwsbrieven, de website en de schoolgids. Maar vooral moet je het terugzien in het gedrag naar de kinderen, de ouders en naar elkaar. Want niet alleen kinderen hebben talenten te ontdekken, ook volwassenen. En het zou hypocriet zijn om de kinderen een bepaald gedrag aan te leren dat je zelf niet hanteert. De termen ‘voorbeeldfunctie’ en ‘rolmodel’ zijn hier wel op zijn plaats.

Allereerst zal die visie op talentontwikkeling gezamenlijk gevormd moeten worden – een opgelegde visie zal nooit het resultaat opleveren als een visie waar iedereen achter staat en voor wil gaan – de motivatie, een bepaalde overtuiging hiervoor, moet van binnen aanwezig zijn voor een optimaal resultaat. Zo’n visie vorm je ook niet zomaar even in een vergadering. Er zijn heel wat vraagstukken om over na te denken, heel wat discussies die gevoerd moeten worden en heel wat keuzes om te maken. ‘Wat willen we dat de kinderen die eind groep 8 onze school gaan verlaten meenemen voor de rest van hun leven? Hoe bereiden we ze voor op een succesvolle toekomst? Wat vinden wij als school belangrijke pijlers die bijdragen aan talentontwikkeling? En hoe gaan we dat bewerkstelligen?’

Ik heb vaak gezien dat talentontwikkeling negatief benaderd wordt. Scholen en leerkrachten focussen zich dan op de zwakke kanten van hun leerlingen en willen dit beter maken. Het bekende scenario speelt zich hier af: Je krijgt extra oefening in de dingen waar je niet goed in bent. Wat je al wel kunt krijgt nauwelijks extra aandacht. Niet erg bevorderlijk voor het zelfvertrouwen van een opgroeiend kind, om nog maar te zwijgen over de demotivatie die het in de hand werkt.

“Door de kinderen inzicht te geven in hun talenten en voorkeuren, kunnen ze bewuster keuzes leren maken.”

Talenten ontdekken – de school

"Is het niet merkwaardig dat de meeste mensen onderwijs genieten, dan aan hun werkende leven beginnen, af en toe van werkgever veranderen, en werken totdat ze ermee ophouden, zonder dat ooit op systematische wijze is onderzocht wat de talenten van deze person zijn en hoe die maximaal uit de verf kunnen komen?" – Arthur F. Miller

Als school heb je de taak om kinderen kennis te laten maken met (alle) mogelijkheden die de wereld biedt. Door de kinderen inzicht te geven in hun talenten en voorkeuren, kunnen ze bewuster keuzes leren maken. Maar hoe doe je dat? Eigenlijk is het antwoord hierop tweeledig.
Enerzijds is de school verantwoordelijk voor de stimulans van talentontwikkeling. Is er genoeg aanbod voor kinderen om de wereld te ontdekken? Anderzijds heeft het ook te maken met het gedrag en de mentale ontwikkeling van kinderen. Het aanleren van een onderzoekende houding. Laatst genoemde is vooral een taak van de leerkracht en zal besproken worden in de volgende paragraaf.

Hoe stimuleer je als school de talentontwikkeling van kinderen? Het antwoord op deze vraag ligt vooral in het (les)aanbod. Wat heeft de school haar leerlingen te bieden als het gaat om zelfontplooiing?

Talentontwikkeling heeft alles te maken met het open staan voor nieuwe dingen, een zekere mate van leergierigheid. Als school kun je hier handig op in spelen door deze leergierigheid vorm te geven met behulp van experts. Experts (of gastsprekers) kunnen vanuit hun eigen talent en passie een inspirerende overdracht verzorgen die de zintuigen prikkelen en kinderen stimuleren hun eigen talent te ontdekken.

"Talent en passie noem ik vaak in één adem, ze zijn voor mij twee handen op een buik. Werken vanuit je talent is werken vanuit je passie. Een voorwaarde voor talent is denk ik ook dat je er een zekere voldoening uit haalt.”  

Het enorme netwerk van een school biedt een diversiteit aan talenten die zo voor het grijpen liggen. Het zou zonde zijn als deze niet worden gebruikt. De onderwijzeres in mij wil scholen dan ook adviseren om de experts binnen de school te halen, of met de school, de klas, erop uit te gaan. Organiseer workshops, gastlessen en excursies. Laat de kinderen proeven, zien, ruiken, voelen, ervaren, beleven en ontdekken wat de wereld allemaal te bieden heeft. En andersom, wat zij de wereld allemaal te bieden hebben. Als school ben je dat verplicht, toch?